برخی پلاستیکها در بازار به صورت گرانول یا پرک بازیافتی و یا به شکل مواد نو پتروشیمی با قیمت بالاتری نسبت به سایر مواد مشابه خرید و فروش می شوند. پاسخ این سوال به کاربرد این مواد ارتباط مستقیم دارد:
پلاستیکها از نظر کاربرد به سه گروه تقسیم می شوند:
۱ - پلاستیکهای دارای مصارف عمومی
۲ - پلاستکهای مهندسی
۳ - پلاستیکهای فوق مهندسی
پلاستیک های دارای مصارف عمومی
پلاستیکهای دارای مصارف عمومی پلاستیکهایی هستند که در مصارف اولیه و پلاستیک های بسته بندی استفاده میشوند
و از آنها انتظار خواص ویژهای نظیر خواص مکانیکی بالا نظیر مقاومت در برابر ضربه بالا و پایداری حرارتی زیاد نداریم،
نظیر فیلمهای بسته بندی که از جنس پلی اتیلن سبک هستند.
ظروف بادی و شوینده ها که از جنس پلی اتیلن سنگین و یا ظروف بسته بندی لبنی که از جنس پلی پروپیلن هستند
و یا پلی استایرن مقاوم در برابر ضربه که معروف به های ایمپکت میباشند،
بطریهای نوشیدنی برخی را از پلی اتیلن و بعضی دیگر را از پلی پروپیلن می سازند.
به این کاربردها کفپوشهای تهیه شده
از جنس پی وی سی و در و پنجرههای از جنس پی وی سی و یا لوله های به کاررفته
برای آبیاری از جنس پلی اتیلن را نیز می توان افزود.
البته در بین این مواد نیز مواردی هستند که به دلیل برخورداری از خواصّ بهتر قیمت بالاتری دارند.
برای مثال پلی پروپیلن کوپلیمرازخواص بهتری نسبت به هموپلیمر دارد بنابراین ارزش بیشتری دارد.
شاهد این موضوع پلی پروپیلن کوپلیمرمعروف به R60 ,R40 است
که به دلیل خواص بهتر فیزیکی و مکانیکی نظیر مقاومت در برابر ضربه بالاتر و شفافیت بیشتر گرانتر از سایر گریدهای این پلیمر در بازار داخل خرید و فروش می شود.
این تفاوت خواص به دلیل نوع و شرایط پلیمریزاسیون این مواد است.
بنابراین انواع پلی اتیلن,پلی پروپیلن, پلی استایرن یا کریستال و های ایمپکت و پی وی سی
همه از دسته پلاستیکهای با کاربرد عمومی، مگر با استثنائاتی هستند .
آیا ممکن است قیمت پلیمرهای با کاربرد عمومی به اندازه مهندسی باشد؟
بله، اگر نوع و شرایط پلیمریزاسیون از قبیل دما و فشار و حضور کاتالیست تغییر کند
می توان در پتروشیمی ها از پلاستیکهای با پایه عمومی پلیمرهایی با کاربرد خاص تولید کرد،
پلی اتیلن با جرم مولکولی بسیار بالا(UHMWPE) پلاستیکی با کاربرد ویژه است
که در پروتز استخوان ران در زمان شکستگی، با عمل جراحی جایگزین مفصل و عضو آسیب دیده می گردد.
هرچه این خواص ویژه باشند قیمت پلاستیک افزایش بیشتری می یابد،
البته در روشی دیگر امکان بهبود نسبی وجود دارد
و آن استفاده از علم آمیزه سازی و افزودن یکسری از افزودنیها به پلیمرهای پایه است
برای مثال افزودن الیاف شیشه به پلیمر پایه پلی پروپیلن است.
پلاستیکهای مهندسی
پلاستیکهای مهندسی به گروهی از پلاستیکها گفته میشود
که خواص مکانیکی نظیر استحکام، مدول کششی و مقاومت حراراتی بالاتری از پلاستیکهای معمولی دارند
و معمولاً دارای کاربردهای ویژه می باشند.
تعداد و نوع پلاستیکهای گرمانرم این گروه از تعداد و انوع پلاستیکهای گرمانرم آنها بیشتر است،
نظیر نایلون۶، نایلون۶۶، تفلن ABS, PC, PET, و غیره.
پلاستیکهای مهندسی در صنایع هوافضا، خودرو، پزشکی و ساختمان مصارف بسیاری دارند
و در موارد زیادی نیز جایگزین قطعات فلزات می گردند.
چند کاربرد پلاستیک های مهندسی :ABS برای سرعتگیر ماشینها،
داشبورد و قطعات لوگو، پلیکربنات برای کلاههای ایمنی و پلی آمید برای اسکی و لباسهای اسکی.
در واقع پلاستیکهای مهندسی کمتر از پلاستیک های بسته بندی مصرف میشوند،
ولی به دلیل قیمت بالاتر،ارزش افزودهی بیشتری دارند
و برای مثال در بازار جهانی پلاستیکهای مهندسی در سال ۲۰۱۱ به میزان ۵۴٫۲ میلیارد دلار معامله شده است
و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۱۷ این مقدار به ۷۶٫۸ میلیارد دلار برسد.
پلاستیک های فوق مهندسی:
پلاستیکهای فوق مهندسی دارای کاربردهای کاملا خاص و ویژه هستند استحکام کششی بالاتر حتی در دمای بالا، پایداری حرارتی و مقاومت شیمیایی بیشتری دارند، نظیر پلی اترهای آروماتیک، پلی سولفونها، پلی اترکتونها پلی سولفیدها متعلق به پلاستیکهای با کارایی بالا هستند که در صنایع موشکی، هواپیماسازی و یا پزشکی استفاده می شوند و برای مدت کوتاه حتی دمای ۷۰۰ درجه سانتیگراد را نیز می توانند تحمل نمایند.
مهمترین تفاوت پلاستیکهای دارای مصارف عمومی، مهندسی و فوق مهندسی در خواصّ مکانیکی و تحمل دما است.
این تفاوت از لحاظ دمایی در شکل بالا نشان داده شده است.
در ایران چه مواد پلیمری تولید می شوند؟
در ایران بیشتر پلاستیکهای عمومی و چند پلاستیک مهندسی نظیر پلی اتیلن ترفتالات و ABS را پتروشیمی ها تولید مینمایند.
پتروشیمی بندر امام، اراک، آریاساسول، جم و شازند پلاستیکهای عمومی و شهید تندگویان ، تبریز و قائد بصیر پلیمرهای مصارف عمومی و بخشی از پلاستیکهای مهندسی نظیر پت و ABS را تولید می کنند.
در صنعت بازیافت بیشتر کدام مواد بازیافت می شوند؟
در صنعت بازیافت، پلاستیک های بسته بندی
بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند چون مقدار آنها بیشتر ازپلاستیک های مهندسی است، نظیر فیلمهای بسته بندی، بطریها، ظروف یکبار مصرف، لوله ها و ورقهای پلاستیکی و غیره.
پلاستیکهای مهندسی نیز بازیافت می شوند نظیر سی دی ها که از جنس پلی کربنات هستند و یا قطعات الکترونیکی از جنس ABS از قیمت بالاتری برخوردارند، البته تهیه آنها مشکل تر از پلاستیکهای عمومی است ضمن آنکه مقدار آنها نیز کمتر می باشد
منابع:
۱ - کتاب آشنایی با دانش پلیمرها، تالیف مهندس نعمتی
۲ - مجله ی High performance and engineering plastics magazine
